Anoreksiya Nervoza
Anoreksiya nevroza, duygusal nedenli yeme bozukluğu türüdür. Anoreksiya nevroza olan birey, normal vücut ağırlığını kullanmayı reddeder. Yaşı ve boyuna uygun normal kilonun %85 altındadır. Kilo kaybetmek için kişi kendince yöntemler üretir ki bu oldukça tipik olan aç kalma, kusma, katı diyetler, aşırı fiziksel egzersiz, veya doktor tarafından reçete edilmeyen çeşitli ilaçlar vb. şeylerdir.
Anoreksiya nervoza hastalığına yakalanan kişilerde aşırı derecede, kilo alma korkusu vardır. Kilo verdiği halde bu korku azalmaz. Hiçbir zaman kendini yeterince zayıf olarak algılamaz. Vücut algısı bozulmuştur, kendini fazla kilolu algılar. Bedeninin bazı bölgelerinin özellikle çok şişman olduğunu düşünür ve sık sık tartılırlar. Aynada kendilerini inceler, vücutlarının farklı yerlerini ölçerler. Beden zayıflığını koruma çabası, benlik değeri düştükçe artar.
Kadın hastalarda amenore (en az 3 ay adet kanamasının olmaması) görülür. Deride kuruluk, anemi, saçlarda dökülme, halsizlik, cinsel problemler, belirtiler arasında görülür. Anoreksiya nervoza hastalarının cinsiyet oranına bakıldığında, kadınlarda erkeklerin 10 katı gibi bir oran söz konusudur. Çoğu kez ergenlikte başlar, ancak ileri yaşlarda da karşılaşılabilen bir tanıdır. Bir rejimin ardından ya da bir stresörün varlığında tetiklenebilir.
Tek öldürücü psikolojik hastalıktır. Vücudun elektrolit dengesinin bozulmasıyla birlikte ani kalp spazmı ve ölüme gidebilir. Kişinin bağışıklık sistemi çökebilir, böylece birçok ciddi hastalığa sebep olabilir.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün
Sosyal Anksiyete Nedir?
Sosyal anksiyete (Sosyal Fobi), sosyal ortamda kabul görememe üzerine yoğunlaşır. Örneğin, kişinin “İnsanlar beni sevdiğini göstermiyorlarsa, sevmiyorlar demektir” ya da “Kaygılı bir insan olduğumu fark ederlerse beni dışlarlar” gibi işlevselliği bozan varsayımları vardır. İşlevselliği bozan bu varsayımlardan dolayı normal sosyal etkileşimler, olumsuz olarak algılanır. Örneğin, “Arkadaşımla sohbet ederken etrafına bakınıyor, kesin benden sıkıldı” gibi olumsuz otomatik düşünceler oluşur. Bu olumsuz otomatik düşüncelere bağlı olarak bir takım somatik belirtiler ortaya çıkar. Adrenaline bağlı olarak, yüz kızarması, titreme, çarpıntı, konsantrasyonda bozulma gibi fiziksel belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtilerin olumsuz yorumlanmasıyla birlikte kaygı daha da artar.
Sıklıkla sosyal fobi yaşayan kişiler dikkat çekmemeye çalışır, göz kontağı kurmaz, alçak sesle konuşur, konuşurken sürekli sözlerini gözden geçirirler. Çünkü en büyük korkuları başkalarının önünde küçük düşmektir.
Kişinin dikkati içe dönüktür. İç gözlem sonucu kendisiyle ilgili edindiği izlenimleri çevrenin izlenimi gibi algılar. Endişe duydukları bir ortama girmeden önce neler olabileceğini ayrıntılı düşünürler. Kötü bir performans ve reddedilme beklentisi vardır. Felaket senaryosu yazarlar ve kendi kendilerinin kaygısını arttırırlar. Bir diyalog, bir olay, bir konuşma bittikten sonra o anları sürekli düşünürler. Sosyal fobiyi diğer kaygı bozukluklarından ayıran en önemli özelliği ise kişinin başkalarının kendisi hakkında ne düşüneceği üzerinde fazla durmasıdır.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün
Panik Atak Nedir, Nasıl Geçer?
Panik atağını ağır otonomik bunaltı olarak tanımlayabiliriz. Ruhsal olan ve olmayan birçok bozukluk ve/veya hastalıkta görülebilir, fakat en çok karşılaşılan tablo panik bozuklukta görülmesidir.
Panik bozukluğu nedir, diye soracak olursanız: Panik bozukluğu kendiliğinden ortaya çıkan, beklenmedik panik atakları ile giden bir tür kaygı bozukluğu durumudur.
Panik bozukluğun 3 ana belirtisi vardır: panik atak, beklenti kaygısı ve kaçınma.
PANİK ATAK TEŞHİSİ NEYE GÖRE KONUR?
Öncelikle yaşanılan bu durumun panik atak olup olmadığını anlamanız için mutlaka bir uzman tarafından tanı konması ve değerlendirilmesi gerekir. Yüzeysel olarak bahsetmem gerekirse; kesin tanı için bir ay içerisinde birkaç kez ağır otonomik bunaltı geçirilmiş olmalıdır. Bu nöbetler; bir dış tehlikenin olmadığı durumlarda ortaya çıkar, önceden kestirilemez, beklenti bunaltısı dışında pek bir bunaltı belirtisi görülmez. Bir panik atağı, dakikalar içinde doruğa ulaşan ve o sırada aşağıdaki belirtilerden en az dördünün yaşandığı, aniden yoğun bir korku, yoğun bir içsel sıkıntının yaşandığı bir durumdur:
* Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması
* Sıcağa bağlı olmayan terleme
* Titreme ya da sarsılma
* Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma duyumu
* Soluğun tıkandığı duyumu
* Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma
* Bulantı ya da karın ağrısı
* Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak gibi olma duyumu
* Titreme, üşüme, ürperme ya da ateş basması
* Uyuşmalar (duyumsuzluk ya da karıncalanma duyumları)
* Gerçekdışı olma duyumu, kendine yabancılaşma, ya da kendinden kopma duyumu
* Denetimini yitirme ya da “çıldırma” korkusu
* Ölüm korkusu
PANİK ATAĞI NASIL OLUŞUR VE OLUŞ NEDENLERİ NELERDİR?
Panik atak anında ölüm korkusu, “delirme” korkusu, kontrolden çıkma korkusuna bağlı olarak adrenalinde artış görülür. Adrenalin artışıyla birlikte fiziksel belirtiler ortaya çıkar, bunlar; kalp hızında artış, solunumda ve oksijen alımında artış, kas geriliminde (tremor) ve mide-barsak şikayetlerinde artıştır. Bu yüzdendir ki panik atak anı bedenimizin en kuvvetli olduğu andır, kuvvetsiz olan zihinsel duyumlarımızdır. Panik atak anında bayılmanın, ölmenin, kalp krizi geçirmenin tıbbi anlamda mümkünatı yoktur. Vücuttaki adrenalin artışına bağlı olarak kalp, bol oksijen alımıyla birlikte taze kan pompalamaya başlar. Nefes darlığı ve kalp krizi diye duyumlanan şey budur.
Panik atakları, panik bozukluk vb. kaygı bozukluklarında ortaya çıkabildiği gibi depresyon bozuklukları, örselenme/travma sonrası gerginlik bozukluğu, madde kullanım bozuklukları ve birtakım tıbbi sağlık durumlarında da ortaya çıkabilir. Panik atakta stresör gelecekle ilgili de olabilirken, genelleşmiş anksiyetede daha çok kayıplarla ilgilidir.
PANİK ATAK TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Mutlaka bir klinik psikoloji veya psikiyatri uzmanı tarafından tedavi yapılmalıdır. Panik bozukluğun ilaç olmadan sadece psikoterapi ile tedavisi mümkündür. Çünkü yapılan araştırmalarda placeboya (farmakolojik olarak etkisiz bir ilaç) yanıt oranı %40’tır.
PANİK BOZUKLUĞUN TOPLUMUMUZDAKİ YAYGINLIĞI
Toplumumuzda sıklıkla görülen kaygı bozukluklarından biridir. Bu gibi kaygı bozuklukları sıklıkla ani olarak 20’li yaşların sonunda başlayabilir. Kadınlarda daha sık rastlanır. Toplumda panik atak yaygınlığı %3, genelleşmiş kaygı bozukluklarında %3-5 olarak görülür.
Bu tip psikolojik sıkıntılar güçsüzlük değil; aksine uzun yıllardır güçlü kalmaya çabaladığınızın belgesidir. Ruhsal sıkıntıları olan bireyler profesyonel yardım almaktan çekinmemelidir. Tüm bunlar, çözümü ve tedavisi olan sıkıntılardır. Yıllarca sorunların katlanarak artmasını beklemeye gerek yoktur, psikoterapi bunun içindir.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün
Neden Psikoterapi?
Psikoterapi, her insanın ihtiyacıdır. Bireye sıkıntı ve stres veren yaşam olaylarında, çözümsüz kalan çabalamanın ardından, birey umutsuzluğa sürüklenebilir. Yaşanan ruhsal sıkıntılar git gide artabilir. Profesyonel destek almak bazen izlenmesi gereken en kolay yoldur.
Her ne kadar semptomlar aynı veya benzer olsa da, her danışanın yaşantısı farklıdır. Örneğin uykusuzluk ya da uykuya dalmada güçlük birer semptomdur. Ancak bireyi bu semptoma götüren öyküsü tamamen bireye özgüdür. Dolayısıyla psikoterapi, her danışana aynı reçeteyi sunmak yerine, kullandığı psikoterapi ekolünü bireye özgü hale getirir.Sorunun kaynağına inilir, tekrarlama riski çok yüksek olan ruhsal problemlerin kökten çözülmesi mümkündür.
Psikoterapi, baş etme becerilerini de beraberinde öğretir, tekrarladığında danışan ne yapacağını bilir. Psikoterapist bir nevi psikoterapiyi sonlandırmadan, seanslarda danışanla birlikte hazırladıkları bireye özel soyut bir ilkyardım çantasını da verir.
Psikoterapide, ruhsal sağlığını tehdit eden semptomlar giderilir; öfke, korku, kaygı, yas, kayıp, acı gibi olumsuz duygular artık baş edilebilir ve üstesinden gelinebilir bir hal alır.
Özellikle reaktif depresyonda, yani bir yaşam olayının ardından yaşanan depresyonda, danışanların ciddi bir konuşma veya gözden geçirme ihtiyacı vardır.
Kişi, farkındalık kazanır. İletişim ve ilişki kurma yeteneği gelişir.
Birey, zorluklar karşısında güçlenir. Geçmişten gelen acılar, travmatik yaşam olayları, yas süreçleri ve olumsuz hatıraların üstesinden gelinir.
Psikoterapinin son aşamalarının da tamamlanmasıyla birlikte özgüven artar ve problem çözme yetenekleri gelişir.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün
Açık Alan Korkusu – Agorafobi
Evde yalnız kalamıyor, dışarı yalnız çıkamıyor, yanınızda birilerine ihtiyaç mı duyuyorsunuz?
Asansöre binemiyor, uçak, otobüs, metro gibi toplu taşıma araçlarını kullanamıyor musunuz?
Kalabalık ortamlarda bulunmak istemiyor hatta evden dışarı çıkmakta zorlanıyor musunuz?
Sinema, tiyatro, tünel gibi kapalı alanlara giremiyor musunuz?
Yolda trafikte kalmak sizi kaygılandırıyor veya gergin hissettiriyor mu?
Şehirler arası veya uzak yollara çıkmaktan hoşlanmıyor bu durumlardan mümkün olduğunca kaçınıyor musunuz?
Buraların doktora uzak yerler olduğunu veya yardım alamayacağınızı düşünüyor olabilir misiniz?
Veya konfor alanınızdan uzaklaştığınızda kötü bir şey olacakmış gibi hissediyor olabilir misiniz?
Agorafobi yunanca kökenli, açık alan korkusu, açık alan fobisi veya meydan korkusu anlamına gelen bir kelimedir. Anksiyete bozuklukları sınıfından, psikolojik bir hastalıktır.
Agorafobi yaşayan kişi, “kaçmanın güç olabileceğini ya da panik benzeri ya da yetersizleştiren ya da utanç veren diğer belirtilerin olması durumunda yardım alamayabileceğini düşündüğü için bu tür durumlardan kaçınır.” (DSM-5).
Yanında sürekli birisinin ona eşlik etmesine gereksinim duyar. İşlevsellikte belirgin düşüş söz konusudur: İş, aile, okul, sosyal yaşamını olumsuz etkiler. Kaygı, korku ve kaçınma sürekli bir durumdur. Agorafobi yaşayan kişi, ona kaygı, korku, endişe, stres veren durumlardan korunma davranışı olarak kendince kaçma ve kaçınma davranışı gösterir. Yani mümkün olduğunca konfor alanından çıkmaz. Bazen konfor alanının dışına çıkmamak için bir kaçınma davranışı olan çeşitli bahaneleri gerçeğe de dönüşebilir. Örneğin gerçek bir mide problemi çıkabilir.
Tanı konması için en az 6 ay bu belirtiler görülmelidir.
Agorafobi, çoğu zaman panik atakla birlikte seyreder. Bu durumda; kalp krizi hissi/korkusu, nefes alamama hissi, boğuluyormuş hissi, ölüm korkusu, mide bulantıları, terlemeler, kontrolü kaybetme korkusu, bayılacakmış gibi olma, kapalı bir alana sıkışmış hissi, bulunduğu ortamdan kaçamayacakmış veya yardım göremeyecekmiş hissi, belirtiler arasına girerler. Buna Agorafobili Panik Bozukluk denir. Panik bozuklukla birlikte görülmesinin yanı sıra; Yaygın Anksiyete Bozukluğu, Obsesif-Kompülsif Bozukluk, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Sosyal Fobi ile birlikte de görülebilir. Detaylı uzman değerlendirmesi oldukça önemlidir. Terapi süreci Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ile gayet mümkündür.
Siz de kendinizde veya bir yakınınızda agorafobi, diğer adıyla açık alan korkusu olduğunu düşünüyorsanız; veya uzun zamandır panik atak ile ilgili terapi alıyorsanız ve şikayetleriniz hala devam ediyor ise; Bahçeşehir – Esenkent bölgesinde bulunan Psikoloji merkezimizden ücretsiz ön görüşme için bize ulaşabilirsiniz.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün
Learn More
Engellenemeyen Takıntılarınız Var mı?
Kişi endişeleri ve takıntıları uğruna, günlük yaşamında yapması gereken görev ve sorumluluklarını erteleyip ya da tamamen bir kenara bırakıp endişelerini gidermek uğruna bir takım davranış ritüelleri sergiliyorsa buna Obsesif-kompülsif Bozukluk (OKB) diyoruz. Türkçesi Saplantı-zorlantı olan bu bozukluk, kişiyi oldukça tedirgin eden obsesyonlar (evhamlar) sonucu, irade dışı gelişen ve engellenemeyen kompülsiyonları (zorlantı davranış ritüeli) beraberinde getirir.
OKB, zorla ve istenmeden gelen, çoğu kişide anksiyeteye neden olan, yineleyici düşünceler, dürtüler, düşlemlerdir ki, kişi genelde bunları baskılamaya çalışır. Ve bu durumdan da korunmak için, zihinsel eylemleri etkisizleştirme amacıyla çeşitli kompulsif davranışlar uygular.
Genelde temizlik, titizlik, elektronik aletlerin kontrolü, kapı pencere kilitlerinin kontrolü, sürekli el yıkama, düzene koyma, saatlerce duş alma veya aylarca almama, sayılarla ilgili takıntılar, kötü bir şey olma ihtimaline karşı kişiyi kendince “yatıştıran” mantıksız davranış ritüelleri, sürekli çevreden onay alma çabası gibi çeşitli başlıklar en sık görülenler arasında yerlerini alırlar. Kişinin duygu ve davranışlarını olumsuz etkilemekle kalmayıp, yakın çevresiyle olan ilişkilerini de negatif anlamda etkiler. Yıllar geçtikçe hastalığın şiddetinde artma görülebilir. Bir süre sonra, kişinin hem kendisi hem de çevresi için ızdırap haline gelebilir. Gerçekçi olmayan ve zihinsel duyumlardan ibaret olan obsesyonların süreklilik göstermesi ve beraberinde kompulsiyonları getirmesi kişiyi işinden, okulundan, biyolojik ihtiyaçlarından veya diğer günlük yapması gereken işlerinden vazgeçirebilir. Zamanı boşa harcar ve islevsellik bozulur.
Kişinin, bu direnç gösteren düşüncelerin absürd olduğunun farkında olması, hastalığın tek başına baş edilebilir olması anlamına gelmez. Dolayısıyla OKB olan bireyi, yargılamanız, ikna çabanız, davranışlarını engellemeye çalışmanız kişiyi daha çok strese sokar ve daha büyük problemlere yol açar. Çabanız iyi niyetli olabilir fakat, gidilen yol yanlıştır. Mutlaka bir uzman yardımı şarttır.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
“DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) gelişimsel olarak uygunsuz düzeyde dürtüsellik ve dikkat eksikliği ve bazı vakalarda hiperaktiviteyle karakterize, kronik ve nörobiyolojik davranışsal bir bozukluktur” (Rief, 2008, s.2). DEHB semptomları en az 6 ay sürmelidir ve yaşamın hemen her alanında sorunlara yol açmalıdır. Belirtileri dikkatsizlik, aşırı hareketlilik, ve dürtüselliktir. Kişinin yaşamını, sosyal alanda, akademik alanda, mesleki alanda olumsuz etkiler. Uyum bozukluğu görülür. Çocukluk çağında sıklıkla saptanır. Erkek çocuklarında, kız çocuklarına nazaran 2-5 kat fazladır.
Çocuğun dikkatini yoğunlaştırmada güçlük çekmesi ve bazı içtepisel davranışlarını engelleyememesi durumudur. Kimi çocuklar dikkat eksikliğinden, kimileri hiperaktivite bozukluğundan, kimileri ise her iki boyuttan da etkilenmiştir. Çoğu zaman aileler tarafından “yaramazlık” olarak nitelendirilir. Ebeveynler çocuğun engel olamadığı bu davranışlarına öfke ile karşılık verir ve ev içi çatışmalara neden olabilir. Ayrıca çocuğun bu olumsuz davranışları sınırlandıramaması eşler arasında da sıklıkla çatışma yaratabilir.
Ödevlerden, oyunlardan çabuk sıkılma, okulda yaşanan problemler, dil gelişimi ve motor becerilerde hafif gerilik, dikkatsizlik, okurken satır atlama, bildiği halde düşük sınav notları, çevresel uyaranlara karşı dikkatinin kolayca çelinmesi, odaklanamama, sırasını bekleyememe, arkadaşları tarafından umursanmama, sinirlilik, düşünmeden hareket etme, eşyalarını sıklıkla kaybetme, dinlemiyormuş gibi görünme, verilen görevi sürdürememe, verilen görevle bağlantısız şekilde aşırı hareketlilik ve sürekli kıpır kıpır olma hali, sürekli kazalar yapma ve yaralanma, belirtiler arasında sayılabilir.
Nedenleri: nörolojik faktörler (noradrenalin ve dopamin hormonlarında düzensizlik), biyolojik, genetik faktörler, çevresel faktörler (hamilelik ve doğum sırasındaki faktörler) olabilir.
Uzman yardımıyla aile temelli müdahaleler, psikososyal destekleyici tutumlar, tıbbi destek, özel eğitim desteği, psikoterapi gibi çalışmalarla durum hafifletilir; semptomlar azaltılır, yaşam düzenlenir. Tedavisi mümkündür. Tedavi edilmediği takdirde, hem çocuk hem aile için ciddi sorunlar oluşabilir. Ve yetişkinlikte de devam eder.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün
Unutursam Hatırlat – Alzheimer
21 Eylül Dünya Alzheimer Günü. Demans, bir diğer adıyla bunama, genellikle geç yetişkinlikte ortaya çıkar. Bunamanın ilk ve en önemli belirtisi unutkanlık-hafıza kaybıdır. Kişi önce yakın geçmiş ve yolları unutur. Başta bu kadar masum gibi gelir ancak hastalığın seyri, hem kendisi hem çevresi için ciddi ve tehlikeli ilerler.
Orta yaş ve üzeri bireyler, mutlaka yılda 1 kez psikiyatri muayenesine gitmelidir. Tıpkı en az yılda 1 kez yaptırılan önlem amaçlı, kollesterol, kan testi, tansiyon, göz, kalp takibi gibi…
Bir felaketle karşılaşmayı beklemeyin, Sevgiyle kalın.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün
Ekonomik Sıkıntılar Depresyona Yol Açar mı?
Hipokrat’ın (İ.Ö 5. yy) ilk kez melankoli adıyla tanımladığı depresyon, çok eski zamanlardan beri bilinir; günümüzde ise derin üzüntülü bazen de bunaltılı, çökkünlük olarak bilinir. Depresyonun birçok belirleyicisinin olmasıyla birlikte, sosyo-ekonomik statü ile de ilişkili olduğu durumlar olabilir.
Dünya Sağlık Örgütünün bir yayınına göre, hayatları boyunca depresyondan zarar gören bireyler %10- 15 iken, sadece gelişmiş ülkelerde bu oran %3-7 olarak bulunmuştur (WHO, 2001).
2010 yılında Güney Afrika’da, ruh sağlığı ile sosyo-ekonomik statü arasındaki ilişki incelendiğinde, kadınlarda semptom artışı, çocuklarının aç olduklarını hissettiklerinde; erkeklerde semptom artışı ise kendilerini düşük sosyo-ekonomik statü olarak tanımladıklarında görülmüştür (Ardington & Case, 2010).
Amerika’da farklı yıllarda yapılan araştırmalarda ise, işsiz olan bireylerdeki depresyon belirtileri, iş sahibi olan bireylere nazaran 4 kat daha fazla bulunmuştur (Graetz ,1993; Hudson & collages, 2012).
İyi maaş, iyi iş, iyi eğitim düzeyi olan bireylerin mutlu olmaya eğilimleri daha fazla; depresyon ve diğer ruhsal hastalıklara yakalanma riskleri ise daha düşük bulunmuştur (Clark, Frijters, Shields, 2008).
Sonuç olarak yapılan bu araştırmaların gösterdiği üzere, teknolojinin gelişmesi, tüketimin artması, ihtiyaçların çeşitlenmesi ile bireyler ekonomik anlamda kaygılanabilirler. Bu durumun uzun süre devam etmesi ise, depresif semptomların ortaya çıkmasına sebep olabilir. Ancak her zaman bilinmelidirki, herkeste aynı durum olacaktır gibi kesin bir kanıt yoktur. Dolayısıyla her ruhsal hastalıkta olduğu gibi depresyonda da, semptomlar belirli olabilir, ancak semptoma yol açan hikaye her zaman farklıdır, bireye göre değişkenlik gösterir.
Uzm.Kln.Psk.Gizem Bozalp Akgün